เครื่องปั่นไฟ หรือเครื่องกำเนิดไฟฟ้า เป็นอุปกรณ์ที่ทำให้พลังงานกลเปลี่ยนเป็นกระแสไฟฟ้า ตามหลักการของ ของไมเคิล ฟาราเดย์ คือการเหนี่ยวนำแม่เหล็ก เมื่อขนลวดมีการเคลื่อนที่ผ่านสนามแม่เหล็ก ก็จะทำให้เกิดแรงดันไฟฟ้าเหนี่ยวนำขึ้น
ในอดีตที่ผ่านมาเครื่องกำเนิดไฟฟ้ามักจะถูกนำไปใช้ในพื้นที่ชนบท หรือท้องถิ่นที่ไฟฟ้าเข้าไปไม่ถึง แต่สมัยนี้เมื่อไฟฟ้าเข้าถึงก็อาจจะใช้น้อยลงไป รวมไปถึงยังนิยมใช้แผงโซล่าเซลล์มากกว่า เพราะมีความสะดวก กระแสไฟฟ้าใช้ไม่หมดก็ขายให้รัฐได้
แต่ไม่ว่ายังไงเครื่องกำเนิดไฟฟ้าก็ยังเป็นที่นิยมใช้อยู่มาก โดยมักจะถูกติดตั้งเพื่อผลิตไฟสำรอง เมื่อเกิดกรณีเร่งด่วนขึ้น เช่นโรงพยาบาลที่จำเป็นต้องมีตู้แช่วัคซีน หรือเลือด โรงงานอุตสาหกรรม ฟาร์มเลี้ยงสัตว์ สถานีโทรทัศน์ หรือองค์กรต่าง ๆ ที่จำเป็นต้องใช้ไฟฟ้าตลอดเวลา เพื่อให้การทำงาน หรือการทำธุรกิจดำเนินไปได้ตามโดยปกติ ดังนั้นการมีเครื่องกำเนิดไฟฟ้าไว้ก็จะทำให้รู้สึกสบายใจ อุ่นใจมากขึ้น
เครื่องปั่นไฟมีด้วยกัน 2 แบบ คือ
แบบกระแสตรง (Dynamo) กับแบบกระแสสลับ (Alternator) แต่ที่นิยมใช้งานในโรงงานอุตสาหกรรม ภายในอาคาร โรงพยาบาล โรงแรม ก็จะเป็นแบบกระแสสลับซึ่งก็จะแบ่งออกเป็น แบบเฟส 1 กับ เฟส 3 โดยเฟส 3 จะถูกเลือกใช้มากที่สุด เพราะสามารถสร้างกระแสไฟฟ้าได้มากกว่าแบบเฟส 1 ได้ถึง 3 เท่า
ขนาดเครื่องกำเนิดไฟฟ้าก็แบ่งได้เป็น 2 ขนาดเช่นกันคือ
ขนาด เล็ก, กลาง – จะเป็นขนาดที่นิยมใช้ในบ้าน หรือในครัวเรือน หรือไซต์งานก่อสร้างขนาดเล็ก โดยเครื่องกำเนินไฟฟ้าขนาดเล็กสามารถผลิตกระแสไฟฟ้าได้ตั้งแต่ 1-20 KVA ส่วนขนาดกลาง ผลิตได้ตั้งแต่ 20-50 KVA ซึ่งทั้งสองขนาดนนี้ยังนิยมใช้กับงานเชื่อมโลหะ ซึ่งเป็นเครื่องกำเนิดไฟฟ้าชนิดพิเศษที่เรียกว่า ไดออกซ์ ที่ทำได้ทั้งผลิตกระแสไฟฟ้า และเชื่อมโลหะได้ไปพร้อม ๆ กัน
ขนาดใหญ่ – สามารถผลิตกระแสไฟฟ้าตั้งแต่ 50-100KVA ขึ้นไป มักจะถูกนำไปใช้โรงงานอุตสาหกรรม โรงแรม โรงพยาบาล ฟาร์มใหญ่ หรืออาคารสูง
ที่ผ่านมามีเครื่องปั่นไฟออกมาหลายรุ่น หลายแบบ ให้เลือกใช้ได้ตามวัตถุประสงค์การใช้งานโดยมีวัตถุดิบสำคัญก็คือน้ำมันเชื้อเพลิงทั้งแบบน้ำมันเบนซิน และดีเซล แน่นอนว่าการใช้นำมันทำให้มีต้นทุนที่สูง เพราะน้ำมันมีการปรับราคาขึ้นตลอด แทบจะไม่มีลง ผู้จึงคิดขึ้นเครื่องกำเนิดไฟฟ้าที่สามารถใช้พลังงานอื่นแทนน้ำมัน นั่นก็คือการใช้แก๊สธรรมชาติ นอกจากนั้นยังมีการสร้างเครื่องกำเนิดไฟฟ้าพลังลมขึ้นมาอีกด้วย
แต่ไม่ว่าจะผลิตเครื่องปั่นไฟออกมาแบบไหน ก็ต้องได้รับการตรวจสอบมาตรฐาน เพื่อรับประกันว่าเป็นสินค้าที่ดี ดังนั้นหากจะซื้อเครื่องกำเนิดไฟฟ้า ก็ต้องดูสิ่งเหล่านี้ให้ชัดเจน รวมไปถึงการเลือกใช้ให้เหมาะกับวัตถุประสงค์ที่ต้องการด้วย
